2023 is begonnen en ik had veel foto’s beloofd, dus let’s go! Meteen maar even van mijn (kleine) voorraad Fomapan-rolletjes gebruikmaken en op die manier wat meer bekend worden met het ontwikkelen met Cinestill DF96. Op oudejaarsdag heb ik een rolletje volgeschoten met de Minolta X-700 en vol verwachting ontwikkeld, maar de negatieven waren enorm onderbelicht en daardoor behoorlijk transparant, er was een gekke horizontale streep zichtbaar en sommige foto’s hadden nog wat andere rare issues. Oké, kan gebeuren. Alle begin is moeilijk.
Na wat rondneuzen op het net, en mijn stappen te zijn na gegaan had ik een vermoeden waar de horizontale streep door was ontstaan. Nadat ik een eerste deel van de ontwikkelaar in de tank had gedaan bedacht ik me dat de timer niet gestart was, dus gestopt met gieten, de timer gestart en zo’n 5 seconden later verder gegaan. Waarschijnlijk is in die tijd het stuk film wat al ondergedompeld was al iets ontwikkeld, en de rest niet. Resultaat: een horizontale streep.
Het andere issue was bromide drag. Je moet tijdens het ontwikkelen zorgen dat de ontwikkelaar overal komt. De meestgebruikte manier om dat te doen heet inversion agitation, wat betekent dat je je tank ondersteboven keert en tegelijkertijd een kwartslag draait. Die handeling herhaal je aan de hand van hoe je je negatieven ontwikkeld. Ik was voor een temperatuur van 27 graden gegaan dus moest het 3 minuten lang continue doen, volgens de instructies op de DF96 verpakking. Doe je dat niet goed genoeg dan gaat krijg je een oneven ontwikkeling wat resulteert in strepen. Een beetje als natte verf die gaat lopen. Dat heet dus bromide drag, en is vrij eenvoudig te voorkomen.
Poging twee it is
Dan nog maar een rolletje in de X-700 en alles wél goed doen! Online las ik dat je Fomapan 400 het beste kunt belichten op ISO200, 250 of 320 dus al die instellingen geprobeerd op het rolletje met de 24 foto’s. Het ontwikkelen kon volgens de Massive Dev Chart op 18 graden, wat ideaal is want dat is kamertemperatuur dus dan zakt de temperatuur niet zo veel en da’s goed dacht ik. Ontwikkelen moest 11 minuten gebeuren met agitation iedere 30 seconden, en dan 10 seconden lang. Wederom vol goede moed alles gedaan en… onderbelichte transparante negatieven! Overigens zonder rare strepen, dus dat was positief, maar… kut. Was de camera defect? Was mijn DF96 niet goed? Was Fomapan 400 niet zo goed als ik her en der had gelezen?
Driemaal is… scheepsrecht?
Mijn problemen gepost in een Facebook-groep gericht op analoge fotografie. Ene Wil reageerde met “Mijn ervaring is dat de ontwikkelaar – welke dan ook – de beste resultaten geeft bij een temperatuur van 20 graden. De Fomapan heeft nogal een dikke emulsie, waardoor een ontwikkeltijd die iets langer is dan 11 minuten, wenselijk is.” Nou had ik geen Fomapan 400 meer liggen, maar wel nog een rolletje Fomapan 200. Lichtelijk gefrustreerd dat rolletje gepakt, de Minolta AL-F gepakt en die volgeschoten met als doel nógmaals het ontwikkelen uit te proberen. Tijdens het ontwikkelen gezorgd dat de DF96 20 graden was (ietsje warmer zelfs), de timer op 12 minuten gezet, want DF96 kun je niet te lang ontwikkelen dus dat kan geen kwaad en álles deze keer goed gedaan. Check check dubbel check zeg maar. En verrek… ik had goede negatieven! Happy days!
De DF96 is dus gewoon in orde, gelukkig. Alleen rest dan de vraag of ik fouten heb gemaakt bij de andere twee rolletjes, of dat de Minolta X-700 opeens kuren is gaan vertonen. In eerste instantie vermoedde ik optie 2 (wat aan mij kan het niet liggen toch?) dus heb ik de lichtmetering gecheckt en vergeleken met de metering van mijn digitale Sony A7II, en die kwamen overeen met elkaar. Mechanisch is ie ook in goede conditie voor zover ik weet. Dus ben ik terug gaan denken. Rolletje 1 was onderbelicht, maar niet extreem. Toen heb ik op ISO400 geschoten, waar Fomapan 400 het beste op ISO200 werkt, en waarschijnlijk heb ik zowel te koud als te kort ontwikkeld. Dat scheelt al snel zo’n 2 stops. Rolletje 2 heb ik geschoten op een mix van ISO320 en ISO200, maar (bij nader inzien) te koud ontwikkeld waardoor je als het ware de belichting omlaag haalt. DF96, of eigenlijk iedere ontwikkelaar, wordt actief op basis van hitte. Gevolg: onderbelichte foto’s. De pest is alleen dat ik niet precies weet welke instelling bij welke foto gebruikt is, en daar komt de volgende stap om de hoek kijken.
Meten is weten
Komend weekend knal ik weer een rolletje Fomapan 400 in de X-700. Die zet ik op een statief en vervolgens ga ik methodisch testen, want meten is weten. Op een blaadje schrijven welke instellingen ik gebruik (zowel automatisch als handmatig) en dan bij iedere wijziging een foto schieten met dat blaadje in beeld. Diverse scenario’s met verschillende instellingen en vervolgens ontwikkelen zoals ik mijn laatste rolletje heb ontwikkeld. Misschien zelfs ietsje warmer. Dan weet ik precies hoe en wat, en kan ik bepaalde issues uitsluiten én voor een volgende keer voorkomen dat het weer fout gaat. Zuur dat zoiets ~20 euro moet kosten aan rolletjes, maar het is niet anders. In dat opzicht ben ik wel blij dat het nu zo fout gaat aangezien je daar het meeste van leert. In mijn hoofd had ik sowieso al de gedachte dat het begin mogelijk niet goed zou gaan, dus ik heb geen belangrijke foto’s geschoten. Uiteraard wel zuur als het dan alsnog zo mislukt, maar geen ramp. Hieronder zie je in de twee vergelijkingen het verschil tussen een slecht negatief en een goed negatief. Je ziet heel goed hoeveel ‘informatie’ er uit de rechter versie te halen valt en hoe flets de linker is.
Ik moet wel eerlijk bekennen dat het best frustrerend was. Mijn eerste zelf ontwikkelde rolletje was namelijk wel gewoon goed gelukt, al was die bij nader inzien ook een tikkeltje onderbelicht. Vervolgens twee rolletjes compleet verpesten terwijl je de instructies voor je gevoel goed hebt opgevolgd is gewoon klote, en iets wat je eigenlijk nergens ‘ziet’. Reviewers en Youtubers lijken in de meeste gevallen meteen in de roos te schieten en je ziet vooral alle succesverhalen, maar daardoor ga je wel aan jezelf twijfelen, of aan je apparatuur. Nou had ik niet verwacht dat ik ook meteen het ontwikkelen onder de knie zou hebben, maar toch voelde het gewoon klote. Maar goed, de aanhouder wint. Tot 10 tellen en opnieuw beginnen. Vallen en opstaan. Gelukkig was het laatste rolletje wél goed gelukt, dus dat is een fijn duwtje in de rug.
Geef een antwoord